Mikołajki są jednym z najważniejszych centrów turystycznych na Mazurach, portem nad Jeziorami Tałty i Mikołajskim oraz miejscowością wypoczynkową. Znajduje się tu marina, przystań Żeglugi Mazurskiej, a także plaża i promenada.
Miasto powstało w XV w. na przesmyku między Jeziorem Mikołajskim i Jeziorem Tałty. Tereny te znajdowały się wówczas pod kontrolą zakonu krzyżackiego, który miał tu swój dwór, a także karczmy i komorę celną. Stał tu także kościół św. Mikołaja, od którego miejscowość wzięła swoją nazwę. Nie przetrwał on do naszych czasów. Stojący tu dziś kościół św. Mikołaja to budowla współczesna, a jego 40 metrowa wieża jest doskonałym punktem widokowym.
Główną atrakcją Mikołajek jest ich położenie między dwoma jeziorami. Sprawia to, że jest to doskonała baza dla żeglarzy i miłośników sportów wodnych. Jest tu port dla żaglówek i jachtów, wypożyczalnie kajaków, łodzi i rowerów wodnych, a także przystań Żeglugi Mazurskiej, która oferuje rejsy po jeziorach. Nad brzegiem znajduje się promenada z licznymi barami i sklepami, a także plaża miejska.
W Mikołajkach zachowało się trochę pruskiej zabudowy z XIX i początku XX w., w tym dawny młyn i neogotycki kościół, który zbudowano jako Ewangelicki Dom Ludowy. Ciekawostką jest działające w Mikołajkach Muzeum Reformacji Polskiej.
Miasto oferuje w sezonie wiele atrakcji dla turystów. Jest tu park wodny, liczne ścieżki spacerowe. Organizowane są też imprezy plenerowe i koncerty.
