Leżące nad Ruhrą i kanałem Ren-Herne, Essen to od XIX w. jeden z głównych ośrodków przemysłowych Niemiec. Pomimo zniszczeń wojennych zachowało się tu wiele zabytków z X i XI w., z czasów rządów dynasti ottońskiej.
Najważniejszymi zabytkami miasta jest zespół późnoromańskiej i gotyckiej zabudowy z okresu władania Ottonów. Tworzy ją dawny żeński klasztor oraz katedra św. Kosmy i Damiana z kryptą grobową Ottonów, posągiem Złotej Madonny z końca X w. oraz skarbcem, w którym przechowywane są przedmioty liturgiczne z X i XI w. W obrębie Starego Miasta zachowały się także późnogotyckie kościoły św. Gertrudy i św. Jana Chrzciciela.
Druga grupa zabytków Essen związana jest z jego przemysłowym rozwojem, który rozpoczął się w XVIII w. Należą do nich przede wszystkim wille i pałace należące do przemysłowców, w tym rodziny Krupp, a także zabudowa dawnych fabryk. W 2001 r. Kompleks przemysłowy kopalni i koksowni Zollverein został wpisany na listę UNESCO jako unikalny przykład historii techniki i iarchitektury przemysłowej. Fabryka znajduje się także na Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.
