Muzeum funkcjonuje od 1946 r., co czyni go jednym z najstarszych na terenie województwa. Jego zbiory dotyczą głównie historii miasta i regionu. Znaczną ich część stanowią eksponaty zabezpieczone tuż po wojnie przez założycielkę muzeum, Zofią Licharewą. Pierwotną siedzibą tej instytucji był budynek dawnego aresztu. Od 1967 r. jest nim odbudowany zamek krzyżacki.
Zgromadzone zbiory pochodzą z dziedzin archeologii, numizmatyki, etnografii i geologii. Do najciekawszych eksponatów zalicza się kolekcję rzeźb z XV w., monety i medale z XVII - XIX w. oraz tradycyjne sprzęty używane na mazurskich wsiach. Biblioteka muzealna zainteresować może starodrukami z XV – XIX w., a także historycznymi egzemplarzami miejscowej prasy. Warte obejrzenia są również zbiory rękopisów kościelnych. Dodatkową atrakcją jest organizowany w okresie letnim, średniowieczny Jarmark św. Jakuba.
Muzeum wykonuje także działalność badawczą. Prowadzone są prace archeologiczne, terenowe i archiwalne. Do najbardziej interesujących projektów należą z pewnością badania archeologiczne cmentarzyska z II-VII w.
Atrakcje wewnątrz
