Szumen jest zabytkowym miastem, które znane jest przede wszystkim z ruin średniowiecznej twierdzy oraz monumentalnego Pomnika Twórcy Państwa Bułgarskiego. Znajduje się tu także największy działający meczet w Bułgarii.
Średniowieczna historia Szumenu związana była z istnieniem tutejszej twierdzy. Za czasów rządów Bizancjum wzniesiono tu warownię o pięciu narożnych wieżach i wysokich murach. W XII w. padła ona łupem Bułgarów, a w 1388 r. zdobyli ją Turcy. Kres świetności zamku położyły wojska, które pod wodzą Władysława Warneńczyka w 1444 r. przemieszczały się przez Bułgarię. Obecnie jej teren jest Rezerwatem historyczno-archeologicznym Twierdzy Szumen z licznymi pozostałościami dawnych budowli obronnych.
Cennym zabytkiem Szumenu jest zbudowany w XVIII w. Meczet Tombul. Zaliczany do najpiękniejszych w kraju, jest też cały czas użytkowany. Późniejsza bo XIX wieczna jest Cerkiew Trzech Świętych Hierarchów.
Na wzgórzu ponad miastem wzniesiono w 1981 r. Pomnik Twórcy Państwa Bułgarskiego. Składa się on z 8 betonowych bloków tworzących sale, w których umieszczono postaci Asparucha, Terweła, Kruma Zwycięzcy, Omurtaga, Borysa I Michała, Symeona I Wielkiego oraz innych przywódców i wojowników, którzy doprowadzili do powstania państwa. Znalazło się tu także miejsce dla św. Cyryla i Metodego, Naum Ochrydzkiego oraz uczonych i artystów tworzących w okresie tzw. złotego wieku państwa bułgarskiego.
W Szumenie nie brakuje także interesujących muzeów. Są to Muzeum Wojskowe, Muzeum Panayota Volova, Muzeum Dobrija Wojnikowa, Muzeum Dimitara Srebrova oraz Muzeum Lajosa Kossutha, które upamiętnia internowanie w mieście powstańców z okresu węgierskiej wiosny ludów, z Kossuthem i Józefem Bemem na czele.
