Wilno – praktyczny przewodnik. Historia, zabytki i porady dla zwiedzających
Wilno to niezwykły klimat europejskiej stolicy z domieszką wschodnich akcentów. Miasto, które przyciąga jak magnes i pozostawia niedosyt wrażeń. Zadziwia, fascynuje i skłania do refleksji. Podpowiadamy co zobaczyć w stolicy Litwy.
Wilno (lit. Vilnius) – litewska stolica nad Wilią i Wilejką
Położona na Pojezierzu Wileńskim stolica Litwy zachwyca ogromem zabytków, ale też europejskim rozmachem. Są tu eleganckie wieżowce i wygodne trasy szybkiego ruchu. Jest kilkanaście wyższych uczelni, liczne teatry, galerie sztuki i ciekawe punkty widokowe. Uroku miastu dodaje leniwie płynąca Wilia i jej dopływ Wilejka, a wieczorem rozświetlone promenady nadrzeczne. Kto według legendy zbudował Wilno?
Legenda o powstaniu Wilna
Ludowe podania przekazują, że Wilno założył Giedymin, dziadek polskiego króla Władysława Jagiełły. Było to około 1320 roku, a powodem budowy grodu był niezwykły sen. Giedyminowi przyśnił się potężny wilk, który stał na wzgórzu i głośno wył. Pogański wieszcz Lizdejko objaśnił sen tłumacząc, że na pagórku, gdzie Giedymin upolował tura, powinno powstać potężne miasto, którego sława ciągnąć się będzie na cały świat.
Wilno – „mały Rzym” i „miasto kościołów”
Jaka jest stolica Litwy? Ze względu na położenie na wzgórzach, określa się ją mianem „małego Rzymu„. Drugi powód to niezwykle klimatyczne wileńskie Stare Miasto, wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Kolejne określenie – „Wilno – miasto kościołów” – wzięło się stąd, że jest tu około 50 świątyń katolickich i prawosławnych. Większość z nich to świetnie utrzymane zabytki z bogatym wyposażeniem i ciekawą historią.
Stare Miasto w Wilnie intryguje i zachwyca
Obok licznych świątyń rozstawione są ogródki piwne. Gwar, śmiech i odgłos kościelnych dzwonów mieszają się ze sobą. Ciekawostką są oryginalne ozdoby uliczek: czajniki wystające ze ścian przy ulicy Bernardyńskiej czy balony i gwiazdy, unoszące się nad ulicą Szklaną (lit. Stiklių). Wileńska starówka jest jedną z największych w Europie. Ogromu ciekawych zabytków pozazdrościć mogą nawet stolice Europy Zachodniej.
Wilno – zabytki Starego Miasta
Najważniejsze zabytki Wilna skupiają się przy ulicach: Zamkowej (lit. Pilies) i Ostrobramskiej, które łączą ratusz i katedrę z Ostrą Bramą. Tutaj też są stragany z pamiątkami, restauracje i galerie sztuki. Zwiedzanie najlepiej zacząć rano, gdy na ulicach jest prawie pusto. Obejrzenie wszystkich zabytków może zająć nawet kilka dni. Warto jednak poznać przynajmniej najważniejsze z nich.
Ostra Brama w Wilnie
Ostra Brama (lit.Aušros Vartai), rozsławiona przez Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu, to południowa brama wjazdowa do Starego Miasta w Wilnie. Jest to jedyna z 9 bram wjazdowych, jaka pozostała do dzisiaj. Ta gotycka budowla ma piękne zwieńczenie z ozdobną attyką, w której umieszczono „Pogoń” – herb Litwy. Z kolei nad wejściem widnieje godło Polski, czyli orzeł w koronie.
Obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej
Wewnątrz Ostrej Bramy znajduje się niewielka kaplica z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej, zwanej też Matką Miłosierdzia. Dzieło zostało namalowane w XVII wieku przez nieznanego malarza. Pozłacana suknia Madonny lśni w otwartym oknie, a obraz widać doskonale z ulicy Ostrobramskiej. Ze względu na cuda przypisywane obrazowi, przybywają tu pielgrzymi z Litwy i zza granicy. Wejście do kaplicy od strony kościoła św. Teresy.
Katedra św. Stanisława Biskupa i św. Władysława
Bazylika Archikatedralna w Wilnie powstała w XV wieku w stylu gotyckim. Kilkukrotnie odbudowywana po zniszczeniach wojennych i pożarach ma obecnie bryłę w stylu klasycystycznym. Wzrok przyciąga biała fasada z kolumnami przy wejściu głównym i bocznym. Przy świątyni stoi smukła dzwonnica, która przed wiekami była fragmentem murów obronnych Zamku Dolnego.
Kaplica św. Kazimierza w Wilnie
Barokowa kaplica św. Kazimierza jest częścią katedry wileńskiej. Wyglądem zewnętrznym przypomina nieco Kaplicę Zygmuntowską na Wawelu w Krakowie. Zbudował ją król Zygmunt III Waza jako mauzoleum dla polskiego królewicza Kazimierza. Warto obejrzeć marmurowe wnętrza ze stiukami. Natomiast w krypcie spoczywają szczątki m.in. króla Aleksandra Jagiellończyka i Barbary Radziwiłłówny.
Kościół św. Anny w Wilnie
Zachwycająca świątynia późnogotycka z czerwonej, ręcznie formowanej cegły o różnych kształtach. Dzięki precyzyjnemu ułożeniu cegieł kościół św. Anny zyskał ciekawy, rzadko spotykany wygląd. Uwagę przykuwają dwie ażurowe, strzeliste wieże. Wewnątrz warto obejrzeć barokowe ołtarze. Pozostałe wyposażenie pochodzi z początku XX wieku.
Uniwersytet Wileński
Uczelnia powstała w 1579 roku z inicjatywy króla Stefana Batorego. Studiowali tu m.in. Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki. Kampus uniwersytecki to kilkanaście gmachów z różnych wieków i w różnych stylach architektonicznych. Niektóre z nich pamiętają czasy carskich prześladowań studentów po powstaniu listopadowym. Inne zaś swoim mrocznym wyglądem przypominają nieco szkołę czarodziejów z Harrego Pottera. Warto zajrzeć na dziedziniec głównego budynku Uniwersytetu Wileńskiego.
Ratusz w Wilnie
Siedziba władz miejskich znajduje się przy Placu Ratuszowym u zbiegu ulic Wielkiej, Rudnickiej i Niemieckiej. Budynek w stylu klasycystycznym powstał pod koniec XVIII wieku. W okresie rozbiorów działał tu teatr. Obecnie na plac przed ratuszem jest miejscem dla letnich kawiarenek oraz plenerowych imprez.
Cerkiew Świętego Ducha w Wilnie
Ta największa prawosławna świątynia w Wilnie znajduje się przy Ostrej Bramie. Zbudowana w XVII wieku, a potem kilkakrotnie przebudowywana. Wnętrza klasycystyczne z elementami baroku, podobne nieco do kościołów katolickich. Warto zwrócić uwagę na barokowy ikonostas z XVIII wieku oraz relikwie prawosławnych męczenników.
Kościół Świętego Ducha w Wilnie
To kolejny zabytek, będący symbolem baroku wileńskiego. Kościół Ducha Świętego znajduje się przy ul. Dominikańskiej na Starym Mieście, a powstała w II połowie XVIII wieku. Bogato zdobione ołtarze, ambona i prezbiterium robią duże wrażenie. Nabożeństwa w tym kościele odprawiane są w języku polskim, więc jest tu zwykle dużo Polaków.
Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Wilnie
Sanktuarium Miłosierdzia Bożego to niewielka świątynia, przy ul. Dominikańskiej. Znajduje się tu oryginalny obraz Miłosierdzia Bożego w Wilnie. Dzieło namalował w 1934 roku Eugeniusz Kazimirowski według wskazówek św. Faustyny. Zakonnica ta przebywała w wileńskim Zgromadzeniu Sióstr Miłosierdzia. Tutaj też doznała objawienia i usłyszała od Jezusa treść Koronki do Miłosierdzia Bożego.
Wilno – punkty widokowe na miasto
Zwiedzanie wileńskich zabytków to okazja, aby na chwilę przenieść się w czasie do poprzednich epok. Równie piękne są one widziane z góry, podobnie zresztą, jak całe miasto. Panorama Starego Miasta, a także wileńskich wieżowców, okolicznych wzgórz i zakoli Wilii pozostanie w pamięci na długo.
Wzgórze Giedymina
Wzgórze to, zwane też Górą Zamkową, wznosi się przy ujściu Wilejki do Willi. Według legendy tu Giedymin założył Wilno i zamieszkał z dworem w Górnym Zamku. Obecnie pozostała z niego tylko gotycka baszta Giedymina z czerwonej cegły. Wewnątrz niej jest Muzeum Górnego Zamku. Na szczyt można wejść albo wjechać wagonikiem.
Dzwonnica katedry wileńskiej
We wspomnianej wcześniej dzwonnicy katedralnej znajduje się taras z ładnym widokiem na Plac Katedralny i okolice. Widok nie jest zbyt rozległy. Wstęp płatny, dlatego być może lepiej wejść za darmo na pobliską Górę Zamkową.
Góra Trzykrzyska
Góra Trzykrzyska, wznosi się na wprost wzgórza Giedymina. Zwana też Łysą Górą, widoczna jest z daleka ze względu na pomnik Trzech Krzyży. Monument ten ustawiono w 1989 roku w celu upamiętnienia ofiar stalinizmu i odzyskania przez Litwę niepodległości. W miejscu tym istniał podobny pomnik, lecz w 1950 roku został wysadzony w powietrze przez władze sowieckie.
Wieża telewizyjna w Wilnie
Kolejny punkt widokowy znajduje się kilka kilometrów na wschód od centrum. Wieża telewizyjna w Wilnie wznosi się na wysokość 326,5 metra, a na wysokości 160 metrów jest restauracja z tarasem widokowym. Taras ten obraca się wokół własnej osi, a więc siedząc przy stole można podziwiać widok na miasto, rzekę i okoliczne lasy. Warto wjechać tu wieczorem, gdy miasto jest oświetlone.
Polska i Litwa – wspólna historia i wspólni bohaterowie
Polska i Litwa na zawsze już połączone są wspólną historią. W 1385 roku obydwa państwa podpisały Unię w Krewie, a Jagiełło został królem Polski. Układ wzmocniono w 1569 roku Unią Lubelską. W wyniku tego paktu, z połączonych ziem polskich i litewskich powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Wilno leżało w granicach Polski także w okresie międzywojennym. Polska straciła je dopiero po powojennej zmianie granic w 1945 roku, jednak polskie akcenty w tym mieście widać do dziś.
Ślady polskości w Wilnie
Wilno jest miastem wielonarodowościowym, w którym mniejszość polska stanowi aż 16% mieszkańców. Z tego powodu język polski ze wschodnim akcentem można często usłyszeć na wileńskich ulicach. Codzienne gazety wydawane są w 3 językach: litewskim, polskim i rosyjskim. W niektórych kościołach część nabożeństw odprawianych jest po polsku. Większość z tutejszych zabytków powstało w czasach, gdy Litwą rządzili polscy władcy.
Wilno – miejsca związane z polską historią
Oprócz wspomnianego już uniwersytetu czy kaplicy św. Kazimierza, jest jeszcze kilka charakterystycznych miejsc:
- Zamek Dolny w Wilnie – położony tuż przy wzgórzu Giedymina, jest rekonstrukcją dawnej siedziby Wielkich Książąt Litewskich i królów polskich.
- Pałac Radziwiłłów – ufundowany przez polskich magnatów.
- Pomnik Adama Mickiewicza przy kościele św. Anny.
- Ulica Literacka – na ścianach kamienic zamieszczono tablice upamiętniające znanych pisarzy i artystów, związanych z Wilnem, m.in. Czesława Miłosza, Ignacego Kraszewskiego i Juliusza Słowackiego.
Polskie nazwiska na cmentarnych nagrobkach
Kolejne miejsca, nierozerwalnie związane ze wspólną przeszłością, to wileńskie nekropolie. Najbardziej znany jest cmentarz na Rossie. Znajduje się tu mauzoleum Matka i Serce Syna, w którym spoczywa matka Józefa Piłsudskiego oraz jego serce. Polskie nazwiska widnieją też na wielu innych nagrobkach. Podobnie jest też cmentarzu bernardyńskim w Wilnie.
Wilno – atrakcje dla rodzin z dziećmi
Ale Wilno to nie tylko miasto do kontemplowania historii. Szeroką ofertę atrakcji znajdą w nim turyści w różnym wieku, w tym rodziny z dziećmi. Najciekawsze miejsca to: Muzeum Iluzji, Muzeum Zabawek, Muzeum Pieniądza, Muzeum Kolejnictwa, ogród bernardyński z parkiem rozrywki, park linowy UNO, park wodny Vichy. W Wilnie jest też dzielnica, która najbardziej spodoba się turystom, darzącym sentymentem subkultury hippisowskie.
Zarzecze – wileńska republika artystów
Zarzecze w Wilnie było przed wojną biednym przedmieściem, zajętym przez bezdomnych i drobnych przestępców. Następnie po wojnie, dzięki niskiemu czynszowi, dzielnicę tę upodobali sobie przeróżni artyści. W 1997 roku proklamowali oni tu swoją „republikę” – chwalili konstytucję i wybrali prezydenta. Mają też skromną armię, a także flagę i godło. Na Zarzeczu (lit. Užupis) artyści mają swój azyl. Dlatego też turyści znajdą tu wystawy sztuki awangardowej, galerie i pracownie artystyczne.
Wilno – ciekawostki i niezwykłe atrakcje
- W Wilnie dostępne są wycieczki balonem nad miastem i okolicami.
- Wilno nazywane było „Jerozolimą Północy”, ponieważ w XIX wieku działały tu uczelnie i wydawnictwa żydowskie, a Żydzi stanowili ponad 40% mieszkańców miasta.
- Śnipiszki to nowoczesna dzielnica Wilna, gdzie znajdują się centra finansowe i kilka imponujących biurowców. Najwyższy z nich, wieżowiec Europa, ma aż 148 metrów wysokości!
W okolicach Wilna także znajduje się kilka ciekawych miejsc.
Co warto zobaczyć w okolicach Wilna?
- Wileński Park Regionalny (lit. Neries Regioninis Parkas) – uroczy przełom Wilii między zalesionymi wzgórzami. Dzika przyroda, trasy spacerowe, rowerowe oraz spływy kajakowe – ok. 30 km na północny-zachód.
- Park Regionalny w Verkai (Verkiai Regional Park) – atrakcją są rezerwaty przyrody, jeziora i pałac w Werkach – ok. 20 km na północny-wschód od Wilna.
- Troki – dawna stolica Litwy. Kilkudniową wycieczkę do Wilna warto połączyć ze zwiedzaniem Troków.
Troki – zabytki, jeziora i Karaimi
Troki to historyczne miasteczko, położone na półwyspie między jeziorami Pojezierza Wileńskiego, w odległości 30 km na zachód od Wilna. Fascynujące zabytki i malownicze krajobrazy jezior i lasów przyciągają licznych turystów. Litwini natomiast chętnie spędzają tu weekendy i urlopy. Turyści zza granicy poprzestają zwykle na zwiedzaniu zamku na wyspie.
Zamek w Trokach – legendarna warownia Giedyminowiczów
Wysoka budowla z kamienia i czerwonej cegły przypomina zamki krzyżackie. Zamek na wyspie zbudowali książę Kiejstut wraz z synem Witoldem na przełomie XIV i XV wieku, jako warownię obronną. Była ona miejscem walk braci i kuzynów o władzę. Obecnie na zamku w Trokach mieści się muzeum historyczne, a na dziedzińcu organizowane są turnieje rycerskie. Co jeszcze warto zobaczyć w Trokach?
Atrakcje turystyczne w Trokach
Popularną atrakcją w Trokach jest rejs statkiem wycieczkowym po tutejszych jeziorachGalve i Tataryszki. Wszystkich jezior jest tu ponad 30. Warto też zobaczyć barokową Bazylikę Nawiedzenia NMP oraz karaimską świątynię, zwaną kienesa. Kolejna atrakcja to dwór w Zarzeczu. Ciekawie wygląda też ulica, zamieszkana przez Karaimów. Tutejsze domy tworzą wieś przypominającą polskie Podlasie.
Kim są Karaimi?
Karaimi to niewielka grupa etniczna, wywodząca się z Azji Wschodniej. Sprowadził ich z Krymu książę Witold, aby bronili zamku i pośredniczyli w kontaktach z chanatem krymskim. Karaimi mają swoją religię, obrzędy, stroje i zwyczaje. Mieszkają w kolorowych, drewnianych domach, odwróconych do drogi szczytami. Popularnością wśród turystów cieszy się kuchnia karaimska.
Wycieczka do Wilna i okolic – informacje praktyczne
Na zwiedzanie Wilna i okolic najlepiej przeznaczyć kilka dni. Dzięki temu można poznać atmosferę tego niezwykłego miasta i zwiedzić wileńskie zabytki. Wystarczy też czasu na wycieczkę do Troków. Do Wilna można wygodnie dotrzeć samochodem lub samolotem. Warto wiedzieć, że na litewskich drogach nie ma winiet ani bramek. Natomiast tanie linie lotnicze oferują często loty w niskich cenach. Walutą Litwy jest euro, mimo to ceny biletów wstępu do atrakcji są nieraz niższe, niż w Polsce. Sposobem na obniżenie kosztów jest zakup karty Vilnius Pass.
Karta Vilnius Pass dla turystów
Jest to imienna Wileńska Karta Miejska, dzięki której można taniej lub bezpłatnie zwiedzić wiele atrakcji. Kartę można zakupić na lotnisku, w ratuszu wileńskim bądź w informacji turystycznej naprzeciw Pałacu Książąt Litewskich. Zakup opłaca się najbardziej przy kilkudniowym pobycie.
Czy warto zwiedzić Wilno?
Oczywiście, że tak. Stolica Litwy to niezwykłe miasto, będące przy tym bardzo bliskie Polakom. na to klimat ulic Starówki, piękne zabytki i ślady polskiej przeszłość. Życzliwość mieszkańców natomiast, ujmuje za serce. Dodatkowo, atutem jest bliska odległość od Polski i niskie ceny wycieczek do Wilna. Czego chcieć więcej?
